Zwarte stern - De reis
De zwarte stern vertrekt in augustus richting Afrika om te overwinteren. Over zijn reis zijn nog veel vragen onbeantwoord. Daarom doet het Zuid-Hollands Landschap samen met Jan van der Winden onderzoek naar de reis van de zwarte stern.
Achtergrond
Het Zuid-Hollands Landschap beschermt en onderzoekt de zwarte stern in de Krimperwaard. We willen iedereen een uniek kijkje geven in het reisleven van deze soort van het oer-Hollandse landschap.
Daarnaast heeft het project, dat samen met Jan van der Winden wordt uitgevoerd, ook een aantal wetenschappelijke doelen. Er is uit eerder onderzoek gebleken dat de trekwegen van de stern enorm variabel zijn. Daarom willen we graag antwoord op de volgende vragen:
- Welke trekroutes gebruiken de sternen?
- Welke gebieden zijn onderweg van belang?
- Waar slapen de sternen als ze op zee zijn?
- Gaan ze elke nacht naar de kust of dobberen ze op het water?
De reis van de zwarte stern is te volgen via onze Facebookpagina.
Het onderzoek
Jan van der Winden is een expert op het gebied van zwarte sternen en onderzoekt al vele jaren het wel en wee van zwarte sternen. Hij probeert de reden van de afname van de zwarte stern in Nederland te begrijpen en bestudeert de trek naar Afrika. Kennis over broedsucces en het voedsel van de sternen heeft geresulteerd in richtlijnen en aanbevelingen voor bescherming.
Jan bestudeert ook de verwantschappen tussen sternen in Nederland en populaties in Oekraïne, Rusland en Letland. Daar is ook veel van te leren over het natuurlijke broedbiotoop. In Afrika onderzoekt hij hoe de sternen daar leven.
Voorbereidingen
In 2015 hebben we een aantal zwarte sternen uit de Krimpenerwaard uitgerust met geo-locator, zodat hun reis over de wereld gevolgd kan worden.
Een geo-locator is een klein en licht apparaatje van slechts 1 gram, die bevestigd wordt aan de pootring. De logger registreert de overgang van licht naar donker. Doordat de daglengte varieert over het seizoen en de plek op aarde kunnen we op basis daarvan berekenen waar de stern ongeveer geweest is. In Nederland is de daglengte in januari immers kort, terwijl deze in Namibië dan heel lang is. Deze informatie leert ons veel over de trekroutes.
Omdat bekend is dat de sternen over zee reizen, zijn enkele geo-locators met een zoutmeter uitgerust. Zo kunnen we zien of de sternen in de nacht op het zeewater dobberen!
Eerdere projecten hebben al laten zien dat deze methode van het volgen van sternen succesvol is en geen schade toebrengt aan de zwarte sternen.
Onderzoek
Het voorjaar 2016 is spannend. Er kwamen al veel sternen met een logger terug naar de Krimpenerwaard. Wat leren we daarvan? Komen ze bijvoorbeeld terug naar dezelfde plek? Waar hebben ze overwinterd? Hoeveel kilometers hebben ze gevlogen?
Diverse vrijwilligers helpen met het zoeken naar de sternen met loggers. Hiervoor speuren ze met verrekijkers en telescopen of ze sternen met loggers zien. Dat is goed speuren!
Zodra een stern met logger op een nest aan het broeden is, wordt deze stern gevangen. We gebruiken een kooitje waar ze wel in, maar niet zelf uit kunnen.
Dit is een veilige methode. Er heeft om die reden nog nooit een stern het nest verlaten. Zwarte sternen zijn het gevoeligst voor verstoring in de vestigingsfase en als ze jongen hebben. Maar in de eifase verlaten ze het nest pas als de verstoring meer dan een half uur aanhoudt of heel ernstig is. Er is een goede vuistregel: als de sternen (of andere vogels) zenuwachtig roepend boven je vliegen ben je te dicht bij het nest en is het beter om afstand te nemen.
Als de stern gevangen is wordt de logger verwijderd en wordt de vogel gemeten en gewogen. Daarna wordt de stern weer zo snel mogelijk vrijgelaten.
Het Vara-radioprogramma Vroege Vogels keek mee over de schouder van Jan van der Winden tijdens het vangen van stern Pieter.
Na het verwijderen van de logger wordt deze verbonden aan een computer om uitgelezen te worden. Uit de vele data die de chip opgeslagen heeft kan een mooi route kaartje gemaakt worden van de reis van de zwarte stern.
Resultaten
De reis van de sternen is ronduit spectaculair te noemen.
Klik op de plaatjes om ze in het groot te bekijken.
- Uit de logger van stern Han blijkt dat hij maar liefst 20.000 km heeft gevlogen van Nederland via West-Afrika, de Golf van Guinee en Angola weer terug over de Canarische eilanden naar Nederland.
- In de ochtend van 9 mei 2016 was hij weer in de Krimpenerwaard, op 15 mei werd hij voor het eerst gezien in een kolonie en op 20 mei had hij al een legsel. In korte tijd heeft hij dus een partner gevonden.
- Uit de logger van stern Yvette blijkt dat zij net een andere route dan Han heeft gekozen. Toch heeft ze maar liefst 19.000 km gevlogen. Indrukwekkend!
- Stern Yvette vertrok al half juli uit Nederland en koos voor een route over Portugal richting de Golf van Guinee. Eind april was Yvette weer terug in Nederland. 24 mei had Yvette een legsel van 3 eieren.
Verschillende routes
De sternen volgen vaak verschillende routes en hebben verschillende overwinteringsgebieden, dat zie je mooi op onderstaand overzicht met routes van verschillende sternen.
Hoe vinden ze die verschillende gebieden? Vliegen ze met elkaar mee? Allemaal vragen waar we nog een antwoord op zoeken.
Streekfonds Krimpenerwaard
Het project wordt gefinancierd door het Streekfonds Krimpenerwaard. Het Streekfonds bestaat uit verschillende gebiedspartijen, waaronder ook de Natuurcooperatie, agrarische natuurvereniging weidehof en de Gemeente, die samenwerken aan projecten ter versterking van de natuur en het landschap in de Krimpenerwaard.