De kortste dag en de langste nacht

Geschreven door Boswachter Mirjam

Vandaag om 22:48 uur vindt de zonnewende plaats en begint de astronomische winter! Daarmee is vandaag de kortste dag van het jaar met gemiddeld over het land 7:45 uur licht. Vanaf morgen worden de dagen langzaam alweer iets langer. Boswachter Mirjam vertelt hoe dieren en planten zich aanpassen op de wintertijd.

7 uur en 43 minuten. Zo kort piept de zon op 21 december boven de horizon. Een korte donkere dag. In de bunker waar ik ben, is het gezellig druk. Donker of niet. De tijdelijke bewoners hebben met het korter worden van de dagen hier een beschut onderkomen gevonden. Ik tel 15 dagpauwogen. In metallic zwart hangen ze aan het plafond. Hier vinden ze een veilige plek om de winter door te brengen.

Licht is een belangrijke factor voor veranderingen in het gedrag van dieren en planten. Korte dagen en koude temperaturen geven aan dat er weinig voedsel is en dus neemt de natuur haar maatregelen. De vruchtbaarheid van dieren neemt af, migratie komt op gang of dieren gaan in winterslaap. Alles om de karige koude wintermaanden door te komen. En zo komt het dat deze dagpauwogen, met het korter en kouder worden van de dagen, in de herfst al hier naartoe zijn gekomen.

De dagpauwoog is een van de vier vlinders in Nederland die overwintert als vlinder. De spijsvertering gaat op een laag pitje en zoveel mogelijk vocht verdwijnt uit het lichaam. Dat samen met de aanmaak van een soort antivries zorgt ervoor dat de dagpauwoog in een bunker of schuurtje prima de winter kan overbruggen. De meeste dagvlinders hebben geen antivries en overwinteren daarom als eitje, pop of rups. Een enkele waaghals, waaronder de distelvlinder, laat zich op hoge luchtstromen meevoeren naar Noord-Afrika om daar te overwinteren.

Niet alleen vlinders hebben slimme overlevingsmechanismen ontwikkeld om de winter door te komen. Overal in de natuur zie je dieren en planten slimme dingen doen: wintertalingen die de vorstgrens volgen en zo altijd open water tot hun beschikking hebben. Of eekhoorns die overleven dankzij een aangelegde voorraad beukennootjes. In de hoop dat zij deze weer terugvinden.

7 uur en 43 minuten. Zo lang kunnen wij mensen vandaag die bijzondere aanpassingen in het daglicht bewonderen. Gauw naar buiten dan maar!